​​​Dnia 25 kwietnia 2024 roku Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Cywilnej podjął uchwałę, w której rozstrzygnął zagadnienia prawne dotyczące kredytów powiązanych z walutą obcą, przedstawione przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (III CZP 25/22, wcześniej III CZP 11/21).

Biorąc pod uwagę wydaną uchwałę, Kancelaria Prawna Barbary Garlacz pragnie zwrócić uwagę na kilka kluczowych kwestii:

1. jeżeli postanowienia umowy dot. odesłań do tabel kursowych i ryzyka walutowego stanowią niedozwolone postanowienia umowne, to postanowień tych nie można uzupełnić jakimkolwiek przepisem dyspozytywnym – gdyż takowy przepis nie istnieje w prawie polskim; w szczególności nie jest to ani art. 56 k.c. (por. wyrok TSUE z 3 października 2019 roku w sprawie C-260/18 Dziubak) ani art. 358 k.c., który obowiązuje dopiero od stycznia 2009 r.;
2. umowa bez wskazanych powyżej postanowień nieuczciwych nie może dalej obowiązywać, gdyż jest obarczona sankcją nieważności. Nie jest możliwe tzw. „odfrankowienie” umowy kredytu gdyż stanowiłoby to jej zbyt dalekie przekształcenie tj. pozbawienie ryzyka walutowego immanentnie związanego z kredytem powiązanym z walutą obcą;
3. każda ze stron z nieważnej umowy kredytu powinna dochodzić swoich roszczeń objętych własnym pozwem; Sąd Najwyższy ponownie potwierdził, że właściwa jest teoria dwóch kondykcji, a nie teoria salda;
4. z przedstawionych przez SN ustnych motywów rozstrzygnięcia wstępnie wynika, że wynagrodzenie za korzystanie z kapitału nie jest należne żadnej ze stron umowy; Kancelaria wskazuje, że w tym zakresie należy poczekać jeszcze na pisemne uzasadnienie wydanej uchwały; przy czym warto przypomnieć, że TSUE w wyroku z dnia 15 czerwca 2023 roku (w sprawie C-520/21) otworzył konsumentom „furtkę” w zakresie żądania od banku wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, jednakże dopiero z pisemnego uzasadnienia uchwały dowiemy się, w jaki sposób SN odniesienie się do ww. wyroku TSUE, a także być może do dalszych rozstrzygnięć TSUE w tym przedmiocie – tj. postanowienia z dnia 11 grudnia 2023 (C-756/22), a także postanowienia z dnia 12 stycznia 2024 roku (C-4288/23);
5. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy (termin przedawnienia roszczeń dla przedsiębiorców wynosi 3 lata); Z wyroku C – 28/22 wynika, że konsument winien zamanifestować przedsiębiorcy fakt kwestionowania postanowień nieuczciwych w formie reklamacji, w której powoła się na dyrektywę 93/13 czyli postanowienia nieuczciwe i wynikający z tego brak związania postanowieniami nieuczciwymi czy nieważność umowy. Od tego momentu rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia się roszczeń przedsiębiorcy. Przy czym Kancelaria podkreśla, że zakwestionowanie umowy może przybrać przykładowo zarówno formę: i) wezwania do zapłaty, ii) reklamacji, iii) złożenia pozwu, iv) zaprzestania spłaty kredytu. Kancelaria każdorazowo bada okoliczności faktyczne danej sprawy, ustalając czy doszło do spełnienia przesłanki skutecznego zakwestionowania umowy (pod uwagę brane są m.in. następujące czynniki: a) sposób zakwestionowania umowy, b) upływ czasu – tj. czy faktycznie od momentu skutecznego zakwestionowania umowy upłynęły 3 lata, c) okoliczności towarzyszące zakwestionowaniu umowy.

Odnosząc się jeszcze do kwestii przedawnienia roszczeń banku, wskazać należy, że niezależnie od uchwały SN, a także najnowszego orzecznictwa TSUE w świetle których można wywodzić, że termin na przedawnienie jest liczony od momentu zakwestionowania przez Kredytobiorcę ważności umowy zawartej z Bankiem, to i tak istnieje ryzyko, że Sąd nie uwzględni zarzutu przedawnienia, powołując się na art. 117 [1] k.c. Przepis ten stanowi:

• W wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności.
• Korzystając z uprawnienia, o którym mowa w § 1, sąd powinien rozważyć w szczególności:

1) długość terminu przedawnienia;

2) długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;

3) charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Co istotne, możliwe jest przy tym, że Bank powoła się na treść art 5 k.c. – tj.: „Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.” Niemniej stosowanie art. 5 k.c. zasadniczo nie powinno mieć miejsca w przypadku gdy druga strona także zachowuje się nieuczciwie (zasada „czystych rąk”).

Podsumowując powyższe, pragniemy zwrócić uwagę, iż każdorazowo kwestia uznania roszczeń banku jako przedawnionych podlega indywidualnej ocenie sędziego.  Co istotne, walka o przedawnienie roszczeń banku może wiązać się z poważnym ryzykiem odsetek, które konsument musiałby uiścić na rzecz Banku, a które mogą w skrajnych przypadkach opiewać na kwotę nawet kilkuset tysięcy złotych…

W wyjątkowych okolicznościach, w przypadku istnienia solidnych podstaw ku temu, że roszczenia banku mogą zostać uznane za przedawnione, Kancelaria przedstawia klientowi szczegółowe rekomendacje – szukając przy tym rozwiązania najbardziej optymalnego i mogącego w sposób najszerszy zabezpieczyć interesy kredytobiorcy.

Uchwała, choć budziła wiele emocji i ma moc zasady prawnej, to jak się okazuje, i tak nie stanowi swoistego novum na gruncie dotychczasowego orzecznictwa sądów powszechnych, SN czy też orzecznictwa TSUE. Uchwała ta stanowi jedynie potwierdzenie dotychczasowej linii orzeczniczej, ugruntowanej na tle sporów dot. kredytów powiązanych z walutą obcą.

Dochodzenie roszczeń przez kredytobiorców powinno jednak być obecnie bardziej przewidywalne i być może szybsze. Kancelaria Garlacz uruchomiła specjalną ofertę dla nowych klientów uwzględniającą powyższe. Zapraszamy do współpracy!

Sprawy klientów są prowadzone przez cztery zespoły doświadczonych prawników, na czele których jest adwokat lub radca prawny. Sprawa każdego klienta ma przypisanego opiekuna w randze adwokata lub radcy prawnego, który pozostaje w stałym kontakcie z klientem.