Jesteśmy znani z tego, że walczmy z bankami na różne sposoby. W sprawach kredytów powiązanych z walutą jesteśmy pionierami. Gdyby nie nasza drobiazgowość powyższy problem najprawdopodobniej nie ujrzałby w ogóle światła dziennego…Pisaliśmy o tym na naszym blogu wiosną 2019 roku.

Sprawa dotyka wpisów PKO BP jako wierzyciela hipotecznego z kredytów frankowych przejętych po banku Nordea Bank Polska. Sąd Najwyższy może wkrótce uznać, że bank PKO BP nie miał żadnych podstaw prawnych to tego aby zostać wpisanym do ksiąg wieczystych jako wierzyciel frankowiczów, a to oznaczałoby, że choć kredytobiorcy formalnie mają umowy kredytu zawarte z Nordea Bank Polska (obecnie z bankiem PKO BP) to nie ten bank jest ich wierzycielem i nie to tego banku powinni płacić aktualnie raty kredytu.

Źródło problemu

12 czerwca 2013 roku PKO BP oraz spółka matka polskiego banku Nordea Bank Polska tj. Nordea AB z siedzibą w Sztokholmie zawarła umowę określającą warunki nabycia przez PKO BP polskiego banku Nordea Bank Polska wraz z umowami kredytów frankowych zabezpieczonych hipotekami na nieruchomościach frankowiczów. W ramach tej umowy strony uzgodniły, że spółka matka tj. Nordea AB udzieli bankowi PKO BP w związku z przejęciem przez niego także kredytów frankowych kredytu konsorcjalnego m.in. w walucie CHF. W kwietniu 2014 roku Nordea AB i PKO BP sfinalizowały umowę wielowalutowego kredytu terminowego. Na zabezpieczenie zwrotu tego kredytu przez PKO BP na rzecz Nordea AB, spółka – córka tj. Nordea Bank Polska, która miała być wcielona do PKO BP, dokonała na podstawie umowy z dnia 2 lipca 2014 roku na rzecz swojej spółki-matki Nordea AB tzw. cesji na zabezpieczenie przyszłych wierzytelności przysługujących jej z umów kredytów frankowych wobec frankowiczów. Dla skuteczności takiej cesji prawo wymagało wpisu Nordea AB do ksiąg wieczystych na nieruchomościach frankowiczów. Latem 2014 roku Nordea AB wpisała się do ksiąg wieczystych jako wierzyciel hipoteczny bez zgody właścicieli nieruchomości. Wartość cesji wierzytelności z Nordea Bank Polska do Nordea AB wyniosła 14.400.000.000 zł. Jednocześnie PKO BP sfinalizowało 31 października 2014 roku połączenie z Nordea Bank Polska przejmując umowy byłego banku Nordea.

Umowy frankowiczów byłego banku Nordea Polska zostały rozszczepione tj. PKO BP pozostało formalnie stroną tych umów (po przejęciu portfela Nordea Bank Polska) ale to Nordea AB miała jako wierzyciel hipoteczny uprawnienie do pobierania rat. Frankowicze jednak nadal raty płacili do PKO BP.

Uzasadnienie Sądu Okręgowego do zadanych pytań do Sądu Najwyższego potwierdza naszą argumentację, którą podnosimy w sprawach frankowych, że w okresie kiedy do księgi wieczystej był wpisany bank Nordea AB to frankowicze byłego banku Nordea Bank Polska niesłusznie płacili raty do PKO BP, mimo, że ten ostatni był stroną zawartych umów. Na tym tle w ogóle powstaje pytanie czy takie rozszczepienie umowy kredytu od wierzytelności płaconych na jej podstawie w ogóle jest możliwe czy też narusza naturę umowy cesji wierzytelności. Okazuje się bowiem, że podmiot który może wypowiedzieć umowę to nie ten sam który jest uprawniony do pobierania płatności rat.

8 lutego 2018 roku Bank PKO BP spłacił przed terminem kredyt wielowalutowy udzielony przez Nordea AB. W związku z tym 11 kwietnia 2018 roku Nordea AB dokonała zwrotnej cesji wierzytelności z umów frankowych (portfela Nordea AB) na rzecz PKO BP. Skuteczność tej cesji wymagała wpisu PO BP do ksiąg wieczystych na nieruchomościach frankowiczów, a wpis ten wymagał zgodnie z przeważającym kierunkiem orzeczniczym zgody właściciela nieruchomości. PKO BP w zdecydowanej większości przypadków zaczekał z decyzją odnośnie wpisu do ksiąg wieczystych na zmianę przepisów prawa. Dopiero w dniu 17 stycznia 2019 roku w ramach zmiany ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym doszło do zmiany art. 95 prawa bankowego usuwającej przepis, który był podstawą do wymagania zgody właściciela na wpis nowego wierzyciela hipotecznego do księgi wieczystej. Zmiana weszła w życie 7 marca 2019 roku i w jej następstwie już od kwietnia 2019 roku PKO BP rozpoczęło akcję wpisywania się do ksiąg wieczystych jako wierzyciel hipoteczny.

W związku z figurowaniem banku Nordea AB w latach 2014 – 2019 w księgach wieczystych to ten właśnie bank miał prawo w tym okresie do pobierania rat kredytów od frankowiczów byłego banku Nordea a nie PKO BP. Raty zapłacone do PKO BP są do zwrotu tylko z tego powodu. Argumentację tę wraz ze stosownymi dokumentami podnosimy w sprawach naszych klientów na wypadek gdyby sąd nie podzielił argumentów o nieważności tego typu umów. W chwili obecnej sądy badają ten wycinek spraw frankowych byłego banku Nordea, choć dysponujemy już wyrokiem stwierdzającym nieważność umowy banku Nordea.

Pytania do Sądu Najwyższego

W sprawie kredytobiorców reprezentowanych przez mec. Barbarę Garlacz PKO BP także wpisał się do księgi wieczystej w 2019 roku, jednak kredytobiorcy zaskarżyli ten wpis. Teraz Sąd Okręgowy w Warszawie zadał na gruncie tej sprawy dwa pytania do Sądu Najwyższego.

Pierwsze sprowadza się do tego czy jeśli sama cesja wierzytelności została dokonana przed zmianą art. 95 prawa bankowego tj. przed dniem 7 marca 2019 roku, a sam wpis do księgi wieczystej następuje już po tym dniu to brak zgody właściciela nieruchomości na ten wpis jest przeszkodą do dokonania wpisu. Cesja z Nordea AB na rzecz PKO BP została dokonana 8 lutego 2018 roku, a wniosek o jej wpis już po 7 marca 2019 roku. Jeśli Sąd Najwyższy uzna, że decydujące znaczenie ma data samej cesji a nie data złożenia wniosku o wpis nowego wierzyciela hipotecznego to zastosowanie będzie miał stan prawny sprzed 7 marca 2019 roku, w wówczas Sąd Najwyższy będzie musiał rozsądzić niejednolite orzecznictwo na gruncie przepisów prawa przed 7 marca 2019 roku, tj. czy także przed tą datą zmiana wierzyciela hipotecznego wymagała zgody właściciela nieruchomości. Brak takiej zgody oznaczać będzie brak możliwości wpisania się PKO BP do księgi wieczystej oraz wadliwość już dokonanych wpisów a to z kolei powinno przełożyć się na ocenę ryzyka generowanego przez ten portfel. Kwesta wadliwego wpisu na hipotekę może być podniesiona przez kredytobiorcę na etapie egzekucji z nieruchomości.

Gdyby Sąd Najwyższy odpowiedział negatywnie na pierwsze pytanie, to Sąd Okręgowy w Warszawie dopytuje w ramach pytania numer dwa czy w takim razie sąd wieczystoksięgowy rozpoznający skargę może uwzględnić z urzędu fakt, że wpis Nordea AB do księgi wieczystej w 2014 roku obarczony jest wadą prawną w postaci braku zgody właściciela nieruchomości przy założeniu, że także przed 7 marca 2019 roku taka zgoda była wymagana. Gdyby okazało się, że można uznać z urzędu, że Nordea AB jest wpisana błędnie do księgi wieczystej, a więc nigdy nie nabyła wierzytelności, to nie mogła jej przenieść umową cesji zwrotnej na PKO BP, a wiec i ten bank nadal nie mógłby się wpisać do księgi wieczystej.

Zamiana prawa bankowego z marca 2019 roku wydaje się być szyta na miarę dla PKO BP, bo to ten podmiot najbardziej w sposób bezprecedensowy skorzysta z tej nowelizacji. Jeśli Sąd Najwyższy uzna jednak, że PKO BP nie miało uprawnienia do wpisania się jako wierzyciel hipoteczny to będzie to oznaczać, że kredytobiorcy byłego banku Nordea nie powinni płacić rat do banku PKO BP, a wpisy PKO BP do ksiąg wieczystych są wadliwe i kredytobiorcy tę wadliwość mogą podnieść w razie egzekucji z nieruchomości albo rozpocząć postępowanie o ustalenie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym  i z łatwością usunąć wpis hipoteki. Opłata od takiego postępowania wynosi teraz 2000 zł.

Barbara Garlacz – radca prawny